Iedereen kent het wel: je vindt jezelf niet goed of je voelt dat anderen je niet goed vinden. Je voelt je afgewezen, slecht, niet goed, slap en voelt pure ellende. Dit zorgt voor een enorme hoeveelheid aan geestelijk lijden waar we soms maar niet van af kunnen komen.
Deze zelfafwijzing is een van de grootste oorzaken van het emotioneel lijden, maar krijgt hier lang niet de erkenning voor dat het zou moeten krijgen. In dit artikel gaan we dieper in op zelfafwijzing en laten we je zien dat het meer effect heeft dan dat je denkt.
De oorsprong van onze zelfafwijzing
Wanneer we als kind opgroeien leren we door onze interpretatie van goedkeuring of afkeuring van onze dierbaren al gauw welk gedrag er beloond wordt en welk gedrag er afgekeurd wordt. Of de afkeuring nou daadwerkelijk plaats vindt of dat deze alleen zo ervaren wordt, maakt hierbij niet uit.
Dit systeem creëert onvermijdelijk een ego dat er voor zorgt dat je je zelf allerlei gedragen gaat opleggen waaraan je moet voldoen. Voldoe je daar niet aan, dan wijs je jezelf af en vind je dat je het niet goed gedaan hebt. Om zelfafwijzing goed te begrijpen, raden we je aan om ons artikel over je ego ook te lezen.
Ons ego, ons aangeleerde zelfbeeld, is dus constant bezig om bevestiging te krijgen en afwijzing te vermijden. Je innerlijke criticus (het stemmetje in je hoofd) zal jezelf echter vooral vertellen wat je niet goed doet, maar je zelden een schouderklopje geven.
De gevolgen van zelfafwijzing en de angst voor afwijzing van anderen
Wanneer we ouder worden hebben we deze aangeleerde patronen nog steeds in ons hoofd. Zo leer je dat je beleefd moet zijn naar vreemde mensen, je niet boos mag worden, je netjes moet gedragen, dank je wel moet zeggen als je wat krijgt enzovoort. Als we niet voldoen aan deze patronen, voelen we onszelf slecht en wijzen we onszelf af “want dat is geen goed gedrag”. Dit zorgt er voor dat je jezelf steeds meer loopt te bekritiseren en dus aldoor loopt af te wijzen wanneer je hier niet aan voldoet.
Zelfafwijzing en sociale media
Ook social media kan flink bijdragen aan zelfafwijzing. Op social media posten mensen in de regel alleen maar dingen waar ze trots op zijn en wat goed gaat. Hierdoor kan het lijken alsof het iedereen heel goed af gaat behalve jou. Het geeft een vertekend beeld van de werkelijkheid waardoor je je zelf gaat vergelijken met onrealistische voorbeelden. Dit zorgt voor nog meer zelfafwijzing en een negatief zelfbeeld.
Post een vriendin van je weer een foto dat ze zo creatief aan het knutselen is met haar kind? Dan voel je jezelf meteen slecht, want wanneer was nou de laatste keer dat jij dat gedaan hebt met je kind? Of je ziet een foto van een opgeruimde woonkamer van een vriend, maar jouw kamer is een bende. Dat jouw woonkamer een bende is omdat je kind er alle vrijheid heeft gehad om er lekker te spelen, komt alleen niet in je op want dat was vanmiddag en niet nu.
Wees je bewust van je zelfafwijzing
Het loskomen van je negatieve overtuigingen is niet iets dat je zomaar even doet. Het zit diepgeworteld in onze jeugd en we identificeren ons volledig met deze overtuigingen. “Ik ben niet goed in lezen” of “Ik ben slecht in relaties” zijn geen gedachten meer maar zie je als harde feiten die niet te veranderen zijn. Toch kun je hier los van komen door als eerste te beginnen met bewustwording van je zelfafwijzing.
Wanneer je inziet dat heel veel geestelijk lijden voortkomt door je zelfafwijzing ben je al een heel eind. De eerste stap is inzien hoe vaak we ons wel niet afgewezen voelen. Zodra je negatieve emoties op voelt komen, kun je dit bijna altijd herleiden naar zelfafwijzing. Ook wanneer je boos bent op iemand anders komt dat voort uit jouw eigen afgewezen gevoel. In de praktijk wordt je in 99% van de gevallen niet eens afgewezen, maar ervaar jij het alleen maar zo.
Hoe zelfafwijzing onderliggend is aan boosheid
Dat is goed nieuws, want aangezien jij zelf degene bent die jezelf zo laat voelen, ben jij ook de gene die er wat aan kunt veranderen. Veel mensen projecteren hun gevoelens echter op de gene die de gevoelens bij hun oproept en stellen die persoon er verantwoordelijk voor, terwijl je zelf de oorzaak bent je voor je eigen gevoelens. Laten we dit duidelijker maken met onderstaand voorbeeld.
Linda is een vrouw van in de dertig die vaak worstelt met gevoelens van onzekerheid en zelfkritiek doordat ze in haar jeugd vaak met de beste bedoelingen allemaal tips kreeg over hoe ze het beter kon doen. Op een dag heeft ze een gesprek met haar collega Mark. Hij maakt een opmerking over haar werkpresentaties. Linda vat deze opmerking heel persoonlijk op alsof het over haar gaat en reageert boos en defensief.
Op het eerste gezicht lijkt Linda’s boosheid een directe reactie op Marks woorden. Maar als we dieper graven, zien we dat er iets anders speelt. Linda’s heftige reactie komt eigenlijk voort uit een diepgeworteld gevoel van zelfafwijzing. Ze is zo kritisch op zichzelf dat elke externe opmerking, hoe onschuldig ook, voelt als een bevestiging van haar eigen negatieve zelfbeeld. Dat ligt heel gevoelig voor Linda want ze probeert het al haar hele leven uit alle macht goed te doen.
In plaats van de opmerking te zien voor wat het is, een kleine feedback over het werk, interpreteert Linda het als een persoonlijke aanval en ziet ze Mark als de oorzaak van haar gevoel. Dit komt omdat ze diep van binnen zelf gelooft dat ze niet goed genoeg is en Mark dit in haar ogen bevestigd. Maar Mark is in dit scenario niet de oorzaak van Linda’s boosheid; hij is slechts de trigger die haar diepgewortelde zelfafwijzing naar boven brengt.
Andersom geeft dit ook veel inzicht: als iemand boos op je is, weet je dat je iets bij die persoon triggerd dat gevoelig ligt. Je bent niet verantwoordelijk voor dat gevoel, je bent alleen de aanleiding.
Zodra je het patroon gaat herkennen, zal je zien dat je jezelf behoorlijk vaak afwijst op een dag, maar je ook heel vaak bang bent om afgewezen te worden door anderen. Dit veroorzaakt vervolgens ook weer zelfafwijzing. Je gaat jezelf stom vinden dat je jezelf zo vaak afwijst of dat je je afgewezen voelt. Dit hoort allemaal bij het proces van bewustwording en is noodzakelijk om verder te komen.
Realiseer je dat het in veel situaties nooit goed is
Zoals je in bovenstaande voorbeelden hebt kunnen zien komt je zelfafwijzing voort uit de opvatting dat je je op een bepaalde manier zou moeten gedragen en dat je anders niet geliefd en niet goed genoeg bent (volgens jezelf!). In je leven heb je je zelf echter zo veel verschillende regels opgelegd, dat je er talloze situaties zijn waarin deze regels tegenstrijdig met elkaar zijn. Hoe destructief en nutteloos dit gedrag is laat onderstaand voorbeeld zien.
Tom zit in een teamvergadering en zijn idee wordt bekritiseerd door een collega. Tom is niet onzeker over zijn werk, maar worstelt wel met twee innerlijke regels die hij zichzelf heeft aangeleerd. Aan de ene kant wil hij voor zichzelf opkomen, omdat hij gelooft dat dit belangrijk is om gerespecteerd te worden. Aan de andere kant wil hij niet overkomen alsof hij geen rekening houdt met anderen, hun ideeën niet serieus neemt, of koppig is.
Als Tom besluit om zijn idee te verdedigen, voldoet hij aan zijn regel om voor zichzelf op te komen. Maar tegelijkertijd worstelt hij met het gevoel dat hij wellicht koppig of ongevoelig voor anderen lijkt, wat tegen zijn tweede regel ingaat. Kiest hij ervoor om niet te reageren, dan kan hij het gevoel hebben dat hij zwak overkomt of dat hij zijn eigen ideeën niet genoeg waardeert.
Dit zorgt voor innerlijke conflicten en zelfafwijzing, omdat Tom in beide situaties voelt dat hij tekortschiet ten opzichte van een van zijn zelfopgelegde regels. Dit voorbeeld laat zien hoe innerlijke conflicten ontstaan door zelfopgelegde regels over gedrag. Of Tom nu actie onderneemt of niet, de kern van het probleem blijft hetzelfde: zelfafwijzing. In beide gevallen heeft Tom last van zelfafwijzing en is het dus nooit goed, wat hij ook doet.
Hoe zelfafwijzing je probleem alleen maar groter maakt
Als je onzeker bent voel je je snel afgewezen door iemand anders of door jezelf. Dit zorgt er voor dat je je alleen maar nog onzekerder gaat voelen, waardoor je nóg sneller jezelf gaat afwijzen. “Je moet écht strenger voor jezelf zijn om deze pijn niet nog een keer te ervaren”, zeg je tegen jezelf. Hierdoor voel je volgende keer alleen maar nog slechter. Zelfafwijzing maakt het probleem dus alleen maar groter en is destructief voor je zelfbeeld.
Zoals in het voorbeeld van Tom te zien is, is zelfafwijzing soms gewoon niet te voorkomen. De oplossing ligt dan ook niet in “jezelf niet meer afwijzen”. Maar door in te zien dat je zelfafwijzing voorkomt uit een beeld dat je voor jezelf geschetst hebt en niet de realiteit is, kun je de waarde van de zelfafwijzing laten vervallen.
Je erkent dat je jezelf afwijst, maar doorziet ook dat het voortkomt uit je eigen aangeleerde zelfbeeld en hecht er vervolgens geen waarde aan. Door dit te oefenen met kleine afwijzingen waar je je niet al te slecht door voelt, zal je er steeds beter in worden en ga je je steeds minder snel afwijzen, of heel snel herstellen van het negatieve gevoel. Bekijk het luchtig en speels “ach dat kleine kindje in mij was weer bang dat het niet voldeed” en je zult er om kunnen lachen.
Compenseer je zelfafwijzing met zelfliefde
Iedere keer als je jezelf afwijst, ervaar je verdriet. Het tegenovergestelde van zelfafwijzing is zelfliefde en compassie hebben met jezelf. We worden echter opgevoed met het idee dat je vooral niet te goed over jezelf moet denken want dan ben je arrogant en loop je naast je schoenen. Ook dit is weer een opgelegde regel vanuit ons aangeleerde zelfbeeld.
Als je eerlijk bent naar jezelf, zal je zien dat je eigenlijk altijd handelt vanuit liefde en met de beste intenties voor iedereen. Soms gaan dingen niet gaan zoals je zou willen, doe je niet altijd alles met de beste intenties voor iedereen? Wees dan ook mild voor jezelf, zoals je ook mild en liefdevol zou reageren wanneer je kind, vriendin, familielid of wie dan ook in jouw situatie zou zitten.
Stel je eens voor dat hetgeen waar je jezelf over afwijst niet jou overkomt, maar een dierbare van je. Zou je deze persoon dan ook zo hard afwijzen? Zou je dan net zo hard voor die persoon zijn als dat je tegen jezelf bent? Of zou je met liefde en compassie reageren en troost bieden?
Waarom zou je tegen jezelf harder zijn dan tegen je dierbaren? Wanneer je liefdevol en met compassie naar jezelf kan kijken, zal je zelfafwijzing steeds minder worden en zal je steeds meer in staat zijn om onvoorwaardelijke liefde te kunnen geven. Dit heeft helemaal niets te maken met arrogantie of zelfverheerlijking, maar met een realistische kijk op het leven.
Soms zit je in een situatie waarin je je zelf heel erg afwijst en deze vergelijking niet lukt. Je denkt dan dat niemand anders ooit zo stom zou zijn behalve jij. Je bent volledig versmolten met je negatieve gedachten en ook dit artikel verandert daar niets aan. Lees dan eens ons artikel over leren loslaten en je zult zien dat wat de situatie ook is, je deze door er anders naar te kijken toch makkelijker kunt accepteren voor wat het is. Lees dan op een later tijdsstip wanneer je wat gekalmeerd bent, dit artikel nog eens zodat je er objectiever naar kunt kijken.
Nog geen reacties